George en zijn broer Ira Gershwin
Raymond Janssen voor het programmaboek 2016
George en zijn broer Ira Gershwin zullen altijd in een adem genoemd worden als het winnende team. Songwriters par exellence in de stijl van het jazz tijdperk tijdens het Amerika van de jaren 20. George Gershwin werd vooral bekend door zijn werk op de grens van het klassieke genre en de jazz.
Gershwin werd geboren als zoon van Russisch-Joodse immigranten. Hij begon zijn loopbaan als songwriter en pianist. Ondersteund door een enthousiaste vader en bijgestaan door zijn broer Ira Gershwin als tekstschrijver boekte hij al in korte tijd grote successen in het Amerika van 1924. Theaterproducenten kregen al snel interesse in het tweetal. George begon musicals te schrijven voor Broadway. Verder schreef hij de muziek voor musicals als Lady, Be Good!, Girl Crazy, Oh Kay! en Funny Face, die later verfilmd werden met in de hoofdrollen Fred Astaire en Audrey Hepburn. Zijn ‘Songbooks’ zijn door diverse zangers en zangeressen op plaat en op cd gezet. Een van zijn bekendste verzamelingen is door Ella Fitzgerald ingezongen.
Ondanks zijn grote successen bevredigde het lichte genre hem niet. Hij wilde als een ‘klassieke’ componist gezien worden. Zijn eerste en belangrijkste poging daartoe was het schrijven van de Rhapsody in Blue, waarbij het hem lukte om klassieke muziek en jazz tot elkaar te brengen. Het werk ontstond in 1924 en werd voor het eerst uitgevoerd door het (dans)orkest van Paul Whiteman met de componist zelf aan de piano. De Amerikaanse componist en arrangeur Ferde Grofé heeft het stuk later voor piano en symfonieorkest bewerkt. Dat zou de versie worden die de geschiedenis in ging en een vaste plaats binnen het concert repertoire heeft gekregen. Geprikkeld door het succes van de Rhapsody in Bleu volgde het pianoconcert Concerto in F en An American in Paris.
Op een van zijn Europese reizen in 1928 zocht Gershwin contact met de componisten Igor Stravinsky, Francis Poulenc, Darius Milhaud en Maurice Ravel. Hij vroeg met name aan Ravel hem compositielessen te geven, maar Ravel zou hebben geantwoord: “Waarom wilt u een tweederangs Ravel worden, als u al een eersterangs Gershwin bent?” Met Arnold Schönberg, die na zijn vlucht uit het fascistische Duitsland in de Verenigde Staten leefde, onderhield Gershwin een levenslange vriendschap.
Porgy and Bess
De opera Porgy and Bess, die in 1935 werd voltooid, wordt met recht gezien als zijn meesterwerk. Alle opgedane ervaringen om Klassiek en Jazz tot elkaar te brengen leken samen te vallen en bereikten hun hoogtepunt met deze opera waarin alle gezongen rollen door zwarte zangers en zangeressen vertolkt werden. Tijdens zijn leven was de opera Porgy and Bess verre van succesvol ook gezien het discriminatie probleem waardoor George diep teleurgesteld raakte. Tegenwoordig wordt de opera zeer gewaardeerd maar minder vaak opgevoerd omdat het moeilijk is om een geschikte bezetting te vinden.
George overleed op 38 jarige leeftijd aan de gevolgen van een hersentumor. Hij stierf als een rijk man, maar had tijdens zijn leven niet de erkenning gekregen die hij zo graag had gewild. Na zijn dood kwam er veel waardering voor zijn werk, ook onder de liefhebbers van klassieke muziek en wordt zijn muziek graag in concertzalen uitgevoerd.
Raymond Janssen
Lees ook: Gershwin, een briljante spiegel van de roerige jaren ’20 in Amerika